Diyabet hakk?nda her?ey bu haberde

Türkiye’de diyabet, yani ?eker hastal??? korkutucu boyutlara ula?t?. Ülkemizde, 2000 y?l?nda diyabetli hasta say?s? 5 milyon iken, 2022'de bu say?n?n 12 milyon civar?nda oldu?u tahmin ediliyor...

Kalp damar hastal?klar? ve 20 ya? üstü körlü?ün bir numaral? sebebi diyabettir. Diyabetle birlikte kalp krizleri, inmeler, böbrek yetmezli?i, körlük, ayaklar?n kesilmesi gibi çok ciddi sa?l?k sorunlar? görülebiliyor.

 
Diyabet öldürücü bir hastal?kt?r… ?u an için bu hastal??? silip atacak bir tedavi yöntemi yok. Ancak hastal?k ilaçlarla ve etkin tedavilerle kontrol alt?na al?nabiliyor.   
?eker hastal???yla mücadele; obeziteyle, kalp hastal?klar?yla ve yüksek tansiyon gibi kronik hastal?klarla mücadele etmek anlam?na geliyor…
 
Diyabette organ hasarlar?n? önlemenin tek yöntemi kan ?ekeri kontrolüdür. E?er hastaya, tahlil ve tetkikler sonucunda diyabet te?hisi konmu?sa, insülin ve a??zdan al?nan ilaç tedavileriyle hastal?k kontrol alt?na al?n?yor. Bu tedavi ömür boyu sürüyor.
Uzmanlar, düzenli kan ?ekeri ölçülen hastalarda, diyabete ba?l? organ hasarlar?n?n yar? yar?ya azald???n? belirtiyor. 

Diyabet ciddi bir hastal?kt?r. Ancak doktorunuzun size uygulayaca?? tedavileri aksatmadan yerine getirirseniz sa?l?kl? ve uzun bir ya?am sürebilirsiniz…

?ç Hastal?klar? Uzman? Prof. Dr. Ziya Mocan, diyabetle ilgili merak edilern sorulara cevap verdi:

Diyabet nedir?

Diyabet, vücudumuzda pankreas adl? salg? bezinin yeterli miktarda insülin hormonu üretmemesi ya da üretti?i insulin hormonunun etkili bir ?ekilde kullan?lamamas? durumun da geli?en ve ömür boyu süren bir hastal?kt?r. Ki?i, yedi?i besinlerden kana geçen ?ekeri yani glukozu kullanamaz ve kan ?ekeri yükselir. Buna “hiperglisemi” diyoruz. 

Nas?l te?his edilir?

Diyabeti olmayan bir birey kan ?ekeri düzeyi açl?k halinde 120 mg/dl, tokluk halinde (yeme?e ba?lad?ktan iki saat sonra) 140 mg/dl’nin üstüne ç?kmaz. Açl?kta veya toklukta ölçülen kan ?ekeri düzeyinin bu de?erlerin üstünde olmas? diyabetin varl???n? gösterir. Bir ki?inin diyabetli olup olmad??? Açl?k Kan ?ekeri ölçümü (AK?) veya Oral Glikoz Tolerans Testi (OGTT) yap?larak saptanmaktad?r. AK? ölçümü 100-125 mg/dl olmas? gizli ?eker sinyalidir. AK? ölçüm sonucunun 126 mg/dl veya daha fazla olmas? diyabetin varl???n? göstermektedir. OGTT’de glikozdan zengin s?v? ald?ktan 2 saat sonraki kan ?ekeri de?eri önemlidir. ?kinci saat kan ?ekeri ölçümü 140-199 mg/dl ise gizli ?eker, 200 mg/dl veya daha yüksek ise diyabet tan?s? koymaktay?z. 

Tip 1 Diyabet nedir?

Buna çocukluk diyabeti de diyebiliriz. Genetik olarak diyabete yatk?nl?k vard?r ve pankreastan sal?nan insülinin eksikli?ine veya yoklu?una ba?l? geli?ir. Tedavide mutlaka insülin gereklidir. Her ya?ta ortaya ç?kabilece?i gibi en s?k 30 ya? öncesi geli?ir. Diyabetin belirtileri ani olarak ba?lar, hastalar ço?unlukla ?eker komas? ile gelirler. En s?k rastlanan durum hastalarda s?kl?kla a??rl?k kayb? olmas?d?r. 

Tip 2 Diyabet nedir?

En s?k görülen diyabet tipidir. Eri?kinler de daha s?k görülür. Hastalar genellikle aile öyküsü olan, fazla kilolu, 45 ya??n üstündeki ki?ilerdir. Ço?u vakada belirti ortaya ç?kmaz. Ancak hastal???n te?hisi yap?lan tetkiklerle konulur. Geli?iminde 3 önemli faktör rol oynar: Pankreas  insülin salg?s?n?n bozuklu?u. Sal?nan insülinin  dokulardaki etkisizli?i ve Karaci?erde glukoz üretiminin artmas?.

Belirtileri nelerdir?
Çok susama, çok idrara ç?kma, çok ac?kma, a??rl?k kayb? ve yorgunluk hastal???n ba?l?ca belirtileridir. Tip 2 diyabet obezite nedeniyle h?zla  artmaktad?r. Ailesinde ?eker hastal??? olanlar, vücut a??rl??? fazla olanlar, hareketsiz ya?ant? sürenler, gebeli?i süresinde kan ?ekeri yükselmesi olanlar, yüksek tansiyonlu hastalar?n diyabete yatk?nl??? olmayanlara göre daha fazlad?r. 
Çok susama ve çok idrara gitme neden olur?
Yüksek ?ekerin bir k?sm? idrarla at?l?r. ?eker idrar yolu ile d??ar? at?l?rken birlikte bol miktarda suyu da sürükler. ?drarla çok miktarda su kayb? olunca susama hissi do?ar ve çok su içilir.
Hastalar neden yorgunluk hissederler?
Hücreler kandaki yüksek miktardaki ?ekeri alamaz ve enerji üretmek için kullanamaz. Vücutta yeterince enerji üretilemedi?i için hastalar yorgunluk hissederler.

?eker  yükleme testi kimlere yap?lmal?d?r?
Açl?k kan ?ekeri 100 -110 mg/dl aras?nda bulunan bireylere, gebeli?inde ?eker yüksekli?i ortaya ç?km?? olan kad?nlara, ?i?man bireylere, ailesinde ?eker hastal??? olan bireylere, aç?klanamayan nörolojik bozuklu?u, damar bozuklu?u olanlara ve idrar?nda ?eker saptanm?? ki?ilere, kan ?ekeri normal olsa bile yap?lmal?d?r.

?eker hastal??? neden tehlikelidir?

Çünkü ço?u ki?ide belirti vermez. Hastalar?n bir ço?u yakla??k 10 y?l diyabet geli?ti?inin fark?nda de?ildir. Bu nedenle ilk tan?da yakla??k yüzde 50 oran?nda hastalarda organ hasar? geli?mi?tir.  

Diyabetin tedavisi nas?l?

Diyabetin tedavisinde doktor, diyetisyen, psikolog, hasta ve hasta ailesinin i?birli?i ile mümkündür… Tedavide ilk hedef hastal???n belirtilerinin giderilmesine yöneliktir. Daha sonra kan ?ekeri kontrolünün sa?lanarak, kronik komplikasyonlar?n önlenmesi ve ilerlemesi durdurulur. Kan ya?lar?n?n normal düzeylere getirilir. Total kolesterol 200 mg/dL, LDL kolesterol l00 mg/dL, HDL kolesterol 40 mg/dL ve Trigliserit 150 mg/dL seviyelerinde olmal?d?r. Diyabet hastalar?nda hipertansiyonun kontrol alt?na al?nmas? da önemlidir. Diyabetik hastalarda kan bas?nc? 130/85 mm/Hg alt?nda olmal?d?r. Diyabetin tedavisinde, ilaçlarla birlikte e?itimin, diyetin, egzersizin önemli rolü bulunmaktad?r. 

Diyabet hastalar? nas?l beslenmelidir?

Diyet kelimesi art?k ki?iler üzerinde eski bask? olu?turabilece?i için biz beslenme program?n? kullanmay? tercih ediyoruz. ?eker hastal???nda  tedavinin temelidir. Ki?ilere t?bbi beslenme tedavisi uygulan?r ve sa?l?kl? olmak isteyen her bireyin uymas? gereken yeterli dengeli beslenme prensipleri do?rultusunda ki?ilere beslenme e?itimi verilmelidir. ?eker hastalar?nda ve obezitede eklem hastal?klar? s?k görülülür. En s?k Artroz dedi?imiz k?k?rdak yap?lar?n bozulmas? ile seyreden romatizmal hastal?kt?r. Artrozu olanlarda glikozomin içirmeyen bitkisel ürünler rahatl?kla kullan?labilir. Çünkü glikozomin kan ?ekerini yükseltebilir.

Beslenme program?n?n hedefleri nelerdir?

Çocuklarda normal büyüme ve geli?meyi sa?lamak, ideal vücut a??rl???n? olu?turmak, hipo ve hiperglisemiyi önlemek, komplikasyonlar? önlemek veya geciktirmek, ya?am süresini ve kalitesini art?rmak.

Beslenme program? neye göre haz?rlan?r? 

Ki?inin boyuna, kilosuna, kulland??? ilaç veya insülin dozuna, fiziksel aktivite düzeyine, sosyal ya?am?na, beslenme al??kanl?klar?na göre haz?rlan?r.

Sa?l?kl? beslenme için alt?n kurallar nelerdir?

Ki?i,  ?eker ve ?ekerli yiyeceklerden sak?nmal?d?r. Posal? yiyecekleri tercih etmelidir: Kuru baklagiller, tah?llar, meyveler ve sebzeler.

Peki posa (Lif) ne i?e yarar?

Kan ?ekerinin  yükselme h?z?n? dü?ürür. ?nsülin ihtiyac?n? azalt?r. Tokluk hissi vererek kilo kayb?n? sa?lar. ?deal a??rl???n korunmas?n? sa?lar. Barsak çal??mas?n? düzenler, kab?zl??? önler. Yüksek kan ya?lar?n?n dü?ürülmesinde olumlu etkisi vard?r.

Posa miktar?n? nas?l art?rabiliriz?

Tam bu?day ekmek, pirinç yerine bulgur, meyve suyu yerine meyve, günde 2 porsiyon sebze yeme?i, ö?ünlerde bol salata ve kuru baklagiller tüketerek posa miktar?n? art?rabiliriz. Posal? yiyecekler ile birlikte günde 8 bardak su mutlaka al?nmal?d?r. Tuzu az tüketmeliyiz.

Diyabet  hastalar? hangi tip egzersiz yapmal?d?r?

Diyabetik hastalarda aerobik egzersizler tercih edilir. Bu egzersizlerin ba??nda yürüme, bisiklet, ko?u, yüzmeyi s?ralayabiliriz. Egzersizin yararl? olabilmesi için bir seansta en az 20 dakika egzersiz yap?lmal?d?r. E?er egzersiz yard?m? ile a??rl?k kayb? isteniyorsa bu süre 45 dakikaya kadar uzat?labilir. Ancak 1 saatten daha uzun süren egzersizler diyabetik hastalarda zararl? olabilir. Egzersizin yararl? olabilmesi için haftada en az 4 gün egzersiz yap?lmal?d?r.

Diyabette kaç tip ilaç tedavisi vard?r?

Diyabette iki tip ilaç tedavisi vard?r. ?eker dü?ürücü tabletler ve ?nsülin.

?eker dü?ürücü tabletler nedir?

Bu tabletler pankreas?n daha fazla insülin salg?lamas?n? uyaran, salg?lanan insülinin etkisini kuvvetlendiren, ?ekerin barsaktan emilimini yava?latan ilaçlard?r ve sadece a??zdan al?n?rlar.

Kimler ?eker dü?ürücü ilaç kullanamaz?
Tip 1 Diyabet hastalar?, hamileler, emzikliler, böbrek ve karaci?er yetmezli?i olanlar, büyük cerrahi giri?imlerden önce, a??r travma ve enfeksiyona maruz kalanlarda ?eker dü?ürücü ilaçlar?n kullan?lmas? istenmez. 

?nsülin tedavisi kimlere uygulan?r?

?nsülin tedavisi Tip I diyabet hastalar?n?n uygulamas? gerekir. Ayr?ca, diyabetik komalarda, tedaviye yeterli cevap al?nmayan Tip 2  diyabet hastalar?nda, a??r komplikasyonlu diyabetik (göz, böbrek, diyabetik ayak, vb), hastalarda kullan?l?r. 

?nsülin yaparken nelere dikkat edilmelidir?

Enjeksiyon yerini alkollu pamukla silin. Geni?ce bir deri bölgesini iki parma??n?z ile k?st?rarak kald?r?n ve i?neyi dik olarak bat?r?n. Pistonu sonuna kadar a?a??ya do?ru itin ve tüm insülini enjekte edin. ??neyi derinizden dümdüz çekerek ç?kart?n. Pamu?unuzla enjeksiyon yerine bast?r?n. Enjektörü at?n.